Contrei

Post 65, hoppen van extreem naar extreem

Op 22 september heeft Contrei een presentatie gehouden over Post-65 architectuur en stedenbouw in Den Haag, in de door Post-65 getekende Schilderswijk. Dit ter gelegenheid van de boekpresentatie van ‘Post 65 in Den Haag. Architectuur en stedenbouw 1965 – 1995’ van Judith van Hoogdalem en Botine Koopmans. Vanuit verschillende invalshoeken werd het verschijnsel Post 65 in het Haagse tegen het licht gehouden, onder andere door een bewoner (Johan Vogelaar), architecten (Jan Fledderhof en Hans van Beek), een hoogleraar (Wessel de Jonge), een politicus (René Vlaanderen) en twee cultuurhistorisch onderzoekers (Marcel Barzilay en Contrei). Wij gingen tijdens onze presentatie ‘Post 65, hoppen van extreem naar extreem’ in op de drie ruimtelijke systemen die de periode gekenmerkt hebben en die in suburbia duidelijk afleesbaar zijn. Zeer uitlopende, en soms succesvolle woonmilieus zijn hiervan het gevolg geweest. Aanvullend legden we de vraag voor of juist in onze binnensteden en 19e eeuwse wijken Post 65 niet alleen positief is geweest, maar mogelijk toch ook veel schade heeft aangericht, vanuit het oogpunt van bouwhistorie, cultuurhistorische waarden en ruimtelijke kwaliteiten van onze eeuwenoude binnensteden en (nu zeer populaire) 19e eeuwse wijken. In onze opvatting is deze vraag belangrijk, om niet alleen met een cultuurhistorische bril naar deze periode te kijken, maar ook de gebouwde  resultaten zo droog mogelijk op hun ruimtelijke merites te beoordelen.

SBN-dag Rotterdam

Op de donateursdag van de Stichting Bouwhistorie Nederland (22 september) heeft Contrei samen met bouwhistorica Jojanneke Clarijs ons historisch-stedenbouwkundig, bouwhistorisch en kunsthistorisch onderzoek naar de zogenaamde Koopmanspanden aan de Rottekade gepresenteerd. Het archiefonderzoek van Renee van der Schans, het  iconografische, kunsthistorisch en bouwhistorisch onderzoek van Jojanneke Clarijs en het stedenbouwhistorische onderzoek van Contrei leverden veel nieuwe inzichten op over deze drie historische Rotterdamse koopmanshuizen, die als bij wonder zowel het bombardement als de stadsvernieuwing hebben overleefd. De handels- en bouwactiviteiten van een achttiende-eeuwse weduwe en koopmansvrouw boden vanuit het archief belangrijke aanknopingspunten voor de bouwhistorische duiding van de panden. Het kunsthistorisch onderzoek maakte duidelijk dat zij de schilder Dirk Anthony Bisschop (1708 – 1785) aan het werk gezet moet hebben voor de verluchtiging van de salon. De presentatie toonde aan hoe vruchtbaar interdisciplinair historisch onderzoek naar erfgoed kan zijn.

Provimi

De ruimtelijke ontwikkelingen op Katendrecht Rotterdam volgen elkaar nog altijd in rap tempo op. Na Fenix I en II stelt de gemeente Rotterdam zich vragen over de toekomst van nóg een monumentaal ensemble dat een belangrijke rol in het verhaal van Katendrecht en de Rijnhaven heeft gespeeld. Het in het oog lopende complex Provimi, met zijn opvallende betonnen silo, is gelegen op de kop van het schiereiland.

De gemeente Rotterdam heeft Contrei gevraagd om voor dit omvangrijke en ingewikkelde complex een bouwhistorische verkenning te maken, waarin het geheel en de onderdelen worden geïnventariseerd en gewaardeerd. We hebben het gebouw met de daarin nog functionerende fabriek inmiddels tijdens een eerste opname bekeken, met helm op, stalen neuzen in de schoenen en goede oordoppen in. Ons onderzoek zal resulteren in een document dat mede richtinggevend zal zijn voor de toekomst van het complex.

Rijstuin

De Boomwoningen van Piet Blom, alias de Kubuswoningen, alias het Blaakse Bos aan de Binnenrotte/Rijstuin in Rotterdam, spreken tot de verbeelding van vele architectuurliefhebbers. Het complex is iconisch geworden, maar dat de toegankelijkheid van dit gemeentelijk monument aan de noordzijde al vanaf de bouw verre van optimaal is, is minder bekend. Tegen de wil van Blom in bleek de Rotterdamse Centrale Bibliotheek, in dezelfde periode gerealiseerd, meer ruimte te eisen aan de zijde van de Kubuswoningen, waardoor er slechts een smalle reep grond overbleef tussen beide gebouwen, de zogenaamde Rijstuin. Deze smalle ruimte diende bovendien ook nog het autoparkeren en de expeditie te moeten verzorgen. De Gemeente Rotterdam heeft – in het verlengde van de renovatie van de Centrale Bibliotheek – nu besloten de Rijstuin te upgraden naar een aangename toegang van zowel de Centrale Bibliotheek als de Kubuswoningen. Contrei is gevraagd de ruimte voor deze plannen vanuit cultuurhistorische optiek te onderzoeken.

De Oliebron, Katendrecht

Aan de hand van het nieuwe stedenbouwkundige plan (2022) voor de Rijnhaven en de ontwikkelingen in het Polsgebied van Katendrecht heeft de Gemeente Rotterdam Contrei de opdracht gegeven om een bouwhistorische opname te maken van de voormalige olie- en vetfabriek De Oliebron. Met behulp van archief- en literatuuronderzoek moeten wij tot een nauwkeurige bouwfasering komen. De voormalige olie- en vetfabriek uit 1912 was onderdeel van de eerste ontwikkelingsfase van de Rijnhaven en daarmee in zijn ouderdom uiterst zeldzaam op Katendrecht. Door meerdere uitbreidingen in de tijd is er een complex samengestelde bouwmassa ontstaan, met een menging van stijlen, variërend van Nieuwe Zakelijkheid en Heroriëntatie tot Wederopbouw. Op basis van de bouwfasering waarderen wij het complex. Gerichte adviezen over behoud en herontwikkelingen zullen het onderzoek af gaan sluiten.

Het verhaal van Capelle

Het Verhaal van Capelle is klaar! In 2022 heeft ons bureau in nauwe samenwerking met architectuurhistorica Noor Mens de opdracht uitgevoerd om de ontwikkelingsgeschiedenis van Capelle aan den IJssel ná 1945 – dus Wederopbouw én Post 65 – in kaart te brengen en een overzicht te geven van de cultuurhistorische bijzonderheden van de verschillende wijken uit deze lange periode, die als geen andere ten grondslag heeft gelegen aan het huidige karakter van deze omvangrijke groeikern.

Het rijk met illustraties gelardeerde werk is goed ontvangen en wordt door allerlei partijen – bevolking, gemeentelijke diensten, gemeenteraadsleden en gemeentebestuur gedownload en gelezen.

Handreiking Borging van Post 65 erfgoed

De ‘Handreiking Borging van Post 65 erfgoed’ in het omgevingsinstrumentarium is klaar en downloadbaar op verschillende websites! Contrei heeft in opdracht van de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed samen met Bas Schout (Buro Schout) uit Breda in 2022 en begin 2023 gewerkt aan deze handreiking voor gemeenten voor het borgen van Post-65 erfgoed in het omgevingsplan.

In het overzichtelijke en rijk geïllustreerde document worden aanbevelingen gegeven hoe binnen het nieuwe omgevingsstelsel het Post 96 erfgoed zo effectief mogelijk geborgd kan worden en verknoopt kan worden met het omgevingsbeleid in zijn algemeenheid. Vragen als ‘hoe kan het instrument ‘programma’ gebruikt worden voor borging van erfgoed’, ‘hoe zou de gemeenteraad zijn nieuwe rol moeten invullen’ en ‘hoe kan participatie in relatie tot erfgoed worden vormgegeven’ komen aan de orde.

De handreiking is uiteraard ook uitstekend bruikbaar voor het borgen van erfgoed uit andere tijdvakken.

Meppel Omgevingsplan

Contrei is samen met Rho-Adviseurs en de gemeente Meppel aan de slag gegaan om de cultuurhistorische waarden en aanbevelingen uit de cultuurhistorische verkenning voor de binnenstad en centrumschil van Meppel (alle wijken tot en met de Wederopbouw), die ons bureau in 2013 al heeft afgerond, om te zetten in het Omgevingsinstrumentarium (Omgevingsvisie, Omgevingsplan, gebiedsprogramma’s, beleidsregels).

Aangezien de systematiek van de Omgevingswet een geheel andere is dan de huidige Wro en Wabo, zullen de bestaande aanbevelingen die gebaseerd zijn op de systematiek van het bestaande instrumentarium, zoals de dubbelbestemming cultuurhistorie en het huidige stelsel van de verplichting van een omgevingsvergunning bij alle normen in het bestemmingsplan, opnieuw tegen het licht moeten worden gehouden, zonder dat de kern van de advisering verloren gaat. Meppel geldt als een experiment in de provincie Drenthe

Zaanstad Post 45

Contrei is door de gemeente Zaanstad uitgenodigd onderzoek te doen naar de wijken die in de periode 1945 – 1990 in Wormerveer, Krommenie, Assendelft, Westzaan, Zaandijk, Koog aan de Zaan en Zaandam gerealiseerd zijn. Doelstelling van ons onderzoek is een onderlegger te bieden voor de discussie over de toekomst van deze wijken. Binnen de metropoolregio Amsterdam staat Zaanstad voor een verdichtings- en herstructureringsslag waar ook gebieden uit deze periode onderdeel van uitmaken. Wij zullen de ontwikkelingsgeschiedenis van dit Zaanse gebied in kaart brengen en gaan een Atlas met wijktypologieën opstellen om de gesprekken over behoud en ontwikkeling gestructureerd te kunnen voeren. Het onderzoek wordt uitgevoerd in samenwerking met Noor Mens.